ŞARKİKARAAĞAÇ

DOĞAL YAPI

Şarkikaraağaç ilçesi, güneyde Beyşehir, kuzeyde Yalvaç, Akşehir, Doğanhisar, batıda Gelendost ve Eğirdir, doğuda Hüyük, kuzeybatıda ise Yenişarbademli ile çevrilidir. Yüzölçümü 1232 kilometrekaredir. İlçenin etrafında, kuzeydoğuda Sultan Dağları, batıda Anamas Dağları, güneyde orta Toroslar, Karadağ ve Kızıldağ bulunmaktadır. Şarkikaraağaç ilçesi verimli bir ova üzerine kurulmuştur. Çiçekpınar, Göksöğüt ve bazı köyler en verimli ovalara sahiptir. Belirli bir adla anılan ova yoktur. Beyşehir Gölü'nün bir bölümü ilçe sınırları içerisindedir. Akdeniz iklimi ile kara iklimi arasında, kara iklimine daha yakın bir iklim yapısına sahiptir. Yazları sıcak ve kurak; kışları ise soğuk ve yağışlıdır.

TARİH

Karaağaç tarihi Anadolu tarihinin bir parçasıdır. Bu bölgede sırasıyla, Etiler, Frigyalılar, İyonlar ve Lidyalılar egemen oldular. Daha sonra İraniler, Makedonyalılar, Selefkoslar, Romalılar, Araplar, Selçuklular, Hamitoğulları ve Osmanlı Devleti bölgeye egemen olurken Şarkîkaraağac’a de egemen olmuşlardır. Şarkikaraağaç, tarih boyunca Khillarnion, Pedion, Anabura, Neapolis, Asikale, Karaağaç, Karaağaç-ı Yalvaç ve Karaağaç'ı Şarki adlarıyla anılmıştır. İlçeye "Karaağaç" isminin verilmesi ise, bölgeye ilk yerleşimin büyük bir karaağaç'ın çevresinde olmasına bağlanmaktadır. Başka yerlere de aynı isim verildiğinden karışmaması için "Şarki" kelimesi eklenmiştir. Karaağaç Bizans'a bağlı iken Türk akınlarına maruz kalmıştır. Karaağaç ve havalisi Selçuklulardan Rükneddin Süleyman Şah'ın oğlu lll. Kılıçarslan zamanında 1203 yılında Selçukluların eline geçmiştir. Kılıçarslan'ın katlinden sonra 1264 yılında lll. Gıyaseddin Keyhüsrev Sultan olmuş 1281'e kadar sultanlığı sürmüştür. Bu senelerde Karaağaç'a şimdi Camii kebir denilen Ulu Cami yaptırılmıştır. Caminin batı tarafındaki bir pencerenin üzerinde bulunan bir kitabeden Selçukluların o zamanki durumu anlatılmaktadır. Bu bilgilere göre caminin yapıldığı yıllarda Selçuklu ülkesi Gıyaseddin Keyhüsrev ve Gıyaseddin Mes'ud arasında ikiye bölünmüştür. Karaağaç, Hamitoğulları Beyliğinin İsauria kısmına düşmüştür. Hamitoğulları ikiye ayrılınca Karaağaç, Dündar Bey oğulları bölgesinde kalmıştır. Karaağaç coğrafi konumu itibarıyla Eşrefoğulları, Germiyanoğulları ve Karamanoğulları beyliklerinin etkisi ve egemenliği altında kalmıştır. İlyas Bey zamanında Karaağaç'ı Karamanoğullarından Alaaddin Bey de işgal etmiştir. İlyas Bey'in oğlu Kemalmeddin Hüseyin Bey de Karamanoğulları'nın tecavüzüne karşı 1380 senesinde Osmanlı Padişahı Murad Hüdavendigar ile yaptığı antlaşma sonucu, seksen bin altın karşılığında Isparta, Yalvaç, Akşehir, Beyşehir, Seydişehir ve Karaağaç'ı Osmanlılara vermiştir. Böylece bölgede Osmanlı hakimiyeti başlamıştır. Osmanlı Devleti zamanında Karaağaç bir kültür merkezi haline gelmiş, üç adet medrese ve değerli hocalarıyla bilim, siyaset ve sanat adamları yetiştirmiştir. Şarkîkaraağac’ın 13. yüzyılda "Saçıkara" isimli Türk Aşireti tarafından Türklere mesken olduğu anlaşılmaktadır. Belde Osmanlıların eline geçtikten sonra, halkın isteği üzerine Fatih Sultan Mehmed Han emriyle "Alcıklar Çeşmesi" yaptırılmış ve Ulu Camii tamir ettirilmiştir. Beldeye ismini veren Ulu Karaağaç'ın bugünkü Belediye Hamamı civarında bulunduğu bilinmektedir. Karaağaç, Milli Mücadeleye malıyla canıyla her şeyi ile katılmıştır. Sivas Kongresinden sonra alınan kararlar doğrultusunda, milli mücadelede önemli rol oynayan milli kuvvetlerin ilk tesis edildiği yerlerden birisi de Karaağaç'tır. Şarkikaraağaç, Yalvaç Karaağacı olarak Yalvaç'a bağlı bir nahiye iken 1863 yılında ilçe olmuştur. İlçe statüsü Cumhuriyet döneminde de devam etmiştir.

KÜLTÜR VARLIKLARI

ANABURA Salur Köyü yakınlarında Enevre adı verilen yerde bulunan antik şehir kalıntısıdır. Tiyatro, kale ve bazı bina kalıntıları günümüze ulaşmıştır. Anabura, Pisidia şehirlerinden birisi olup, şehir hakkında fazla bilgi yoktur. Göksöğüt kasabasında bir kilometre güneydoğusunda NUDRA HÖYÜK bulunur. 100x100 metre boyutlarında 5 m. yüksekliktedir. Örenköy'ün bir kilometre kuzeybatısında 200x150 metre boyutlarında, on metre yükseklikte ÖRENKÖY HÖYÜK adı verilen bir höyük vardır. Ayrıca, Beyköy, Höyük, Ördekçi Höyük, Karaçayır l-ll Höyükleri, Salur Höyük, Armutlu Höyük, Karakaya Höyük, Çavundur Höyük, Arak Höyükleri vardır ve koruma altına alınmıştır. Höyükler Eski Tunç dönemi özelliği göstermektedirler ve bazılarında Eski Tunç dönemi keramiklerine rastlanmıştır.

CAMİ-İ KEBİR

Şarkikaraağaç ilçe merkezinin ortasında bulunan, Ulu Cami adıyla da anılan caminin 1281 tarihinde yapıldığına dair kayıtlar vardır. lll. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında Ömer Bin Ali isminde birisi tarafından yaptırılmıştır. Bu bilgiler camide bulunan bir kitabeden anlaşılmaktadır. Ulu caminin iki tamiratı 1455'de Fatih Sultan Mehmet Han'ın emirleriyle yapılmıştır. Zaman içerisinde minaresi de dahil olmak üzere bir çok tamirat görmüştür. Son olarak çatısı, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yaptırılarak çinko ile kapatılmıştır.

ALCIKLAR CAMİİ

Alcıklar Mahallesinde Fatih Sultan Mehmet Han emriyle yaptırılan, toprak damlı, kalın taş duvarlı cami bulunmakta iken, 1970 yılında yıkılarak yerine yeni cami yapılmıştır. 1971 yılında tamamlanan caminin adı Fatih Sultan Camii veya Alcıklar Camii olarak söylenmektedir. İlçede, "Bu cami-i cedit sahibi hayrat vel hasenat El Hac'ül Hasan Ağa 1157" kitabesi bulunan Kale Mahallesi camii de vardır.

İDARİ YAPI VE NÜFUS

Şarkikaraağaç, önceleri Yalvaç'a bağlı bir kasaba iken 1863 yılında Konya'ya bağlı bir ilçe haline gelmiştir. 1878 yılında ise Yalvaç ile Şarkikaraağaç, birer ilçe olarak Isparta iline bağlanmışlardır. Bundan sonra geniş çaplı imar faaliyetlerine girişilmiştir. 1990 Genel Nüfus Sayımına göre İlçe merkezinin nüfusu 12.239 kişidir. İlçeye bağlı kasabalar, Çarıksaraylar, Çiçekpınar ve Göksöğüt olmak üzere üç adettir. İlçeye bağlı köy sayısı ise 25 adettir. Kasabaların toplam nüfusu, 12.402; köylerin toplam nüfusu ise, 15.308 kişidir. Şarkikaraağaç ile merkezi 7 mahalleye ayrılmıştır. Bunlar; Alcıklar, Aşağı Kale, Asikale, Cami Kebir, Ulvikale, Fatih ve Orta Mahalledir.

MAHALLİ İDARELER

İlçede 4 belediye teşkilatı vardır. Bunlar, Şarkikaraağaç ilçe Belediyesi, Çarıksaraylar, Çiçekpınar ve Göksöğüt Kasabası belediyeleridir.

ŞARKİKARAAĞAÇ BELEDİYESİ

1478 yılındaki tahrirde, Şarkîkaraağac’ın, Yukarı, Paşa Mescidi, Cuma Mescidi ve Alicuklar olmak üzere dört mahalle üzerin kurulmuş olduğu görülmektedir. Belediye teşkilatı 1863 yılında kurulmuştur. 1878 yılında Konya'dan ayrılarak Isparta iline bağlanmıştır. Belediyenin başlıca gelir kaynakları, kanunlarla belirlenen vergi ve harçlardır. Şarkîkaraağaç Belediyesinin; hizmet binası, iş hanı, oteli, hamamı ve çeşitli yerlerde dükkanları vardır. Belediyeye ait yeterli araç parkı da mevcuttur.

ÇARIKSARAYLAR BELEDİYESİ

Çarıksaraylar küçük bir yerleşim merkezi iken zaman içinde gelişmiş, Bucak statüsünü almış daha sonra 1 Mart 1955 tarihinde belediye teşkilatı kurulmuştur. Çarıksaraylar ilçe merkezine 7 kilometre uzaklıkta ve 4779 nüfusa sahiptir. Altı mahallesi vardır. Belediyenin yasal gelirleri dışında önemli bir işletmesi yoktur. Belediye, yeni bir hizmet binasına, Hamam; düğün salonu işyerleri kompleksine, 4 adet lojmana, 5 adet dükkana, Fırın-Kahvehane-Otogara ve yeterli miktarda iş makinelerine sahiptir.

ÇİÇEKPINAR BELEDİYESİ

Belediye Teşkilatı 1971 yılında kurulmuştur. Çiçekpınar, ilçe merkezine 5 kilometre uzaklıkta ve 3672 nüfusa sahiptir. Belediyenin yasal gelirleri dışında önemli bir işletmesi yoktur. Hizmet binası, dükkanları ve yeterli iş makinesi vardır.

GÖKSÖĞÜT BELEDİYESİ

Belediye Teşkilatı 1972 yılında kurulmuştur. İlçe merkezine uzaklığı 12 kilometre olup, 3951 nüfusa sahiptir. Belediyenin yasal gelirleri dışında gelir getirecek önemli bir işletmesi yoktur. Hizmet binası, çeşitli gayrimenkul, sağlık ocağı ve kütüphane olarak hizmet veren binalar ve araç parkı mevcuttur.

EĞİTİM KÜLTÜR

1903 Maarif Salnamesinde Şarkikaraağaç'ta 6 Medrese bulunduğu ve bu medreselerde 436 öğrencinin tahsil gördüğü yazılıdır. İlçe halkı Cumhuriyet döneminde de okumaya karşı ilgi göstermiştir. Okullaşma oranı ile eğitim ve öğretimde büyük gelişme olmuş, tahsil gören insan sayısı artmış, yüksek öğrenime öğrenci yetiştiren okullarla meslek okulları açılmıştır. Şarkikaraağaç ilçesinde ilköğretim kurumu olarak, 27 ilkokul, 8 ilköğretim okulu vardır. İlçe merkezinde 2 ilkokul, 2 ilköğretim okulu olup diğerleri köy ve kasabalardadır. Öğrenci sayısı ve diğer şartlara bağlı olarak bazı ilkokullar taşımalı öğretim sistemine alınmaktadır. 1994-95 öğretim yılında ilkokul ve ilköğretim okullarında 4300 öğrenci öğrenim görmektedir. Bu hizmeti veren 35 okulda, 216 öğretmen, 5 memur ve 31 hizmetli görev yapmaktadır. Şarkikaraağaç ilçesinde ortaokul, ilk olarak 1947 yılında açılmıştır. 1994-1995 öğretim yılında Şarkikaraağaç'ta, biri ilçe merkezi diğeri Çiçekpınar Kasabasında olmak üzere 2 Genel Lise bulunmaktadır. İlçe merkezinde Endüstri Meslek Lisesi, Kız Meslek Lisesi, İmam Hatip Lisesi vardır. Ayrıca 1994-95 yılında Anadolu Lisesi açılmıştır. Ortaöğretim okullarında 1230 öğrenci öğrenim görmekte ve 78 öğretmen, 8 memur, 33 hizmetli görev yapmaktadır. Halk Eğitim Merkezi ve Akşam Sanat Okulu ihtiyaç duyulan çeşitli dallarda kurs açarak ilçeye hizmet vermektedir. İlçede Sanayi Çarşısında Çıraklık Eğitim Merkezi de faaliyet göstermektedir. Endüstri Meslek Lisesi'ne ait 135, İmam Hatip Lisesi'ne ait 50 kişilik pansiyon binaları çevre köy ve kasabalardan gelen öğrencilere hizmet vermektedir. İlçe Halk Kütüphanesi Selçuklulara dayanan bir geçmişe sahiptir. Cami-i Kebir'in bitişiğinde bulunan ancak daha sonra yıkılan ahşap kütüphanede üzerinde "Kütüphane-i Karaağaç-ı Yalvaç" damgası bulunan Arapça, Farsça, Türkçe kitaplar 1932'de yeni bir kütüphanede muhafaza altına alınmıştır. Ancak bu kitapların çok azı günümüze ulaşmıştır. Halkın sahip çıkmasıyla gelişen Halk Kütüphanesinde bugün 28 bine yakın eser vardır. Ayrıca Şarkikaraağaç Halk Kütüphanesinin Çarıksaraylar, Çiçekpınar ve Göksöğüt'te olmak üzere üç şubesi vardır.

SAĞLIK HİZMETLERİ

İlçe Devlet Hastahanesi 1954 yılında hizmete girmiştir. 100 yatak kapasiteli olup yeterli hizmet vermektedir. İlçe merkezinde, Çarıksaraylar'da, Çiçekpınar'da, Göksöğüt'te, Salur Köyünde, Gedikli Köyünde, Belceğiz Köyünde olmak üzere 7 Sağlık Ocağı hizmet vermektedir. Ayrıca 10 köyde Sağlık Evi faaliyette olup, 5 köyde de faaliyete geçmiştir. Sağlık Evleri kendilerine en yakın Sağlık Ocaklarına bağlı olarak hizmet vermektedirler.

KIZ SAĞLIK MESLEK LİSESİ İlçe Devlet Hastahanesine ait ek binada 1991 yılında eğitim ve öğretime açılmıştır. 1994-1995 Öğretim yılında eğitim konusu "Tıbbi Sekreterlik" olarak değiştirilmiştir. Öğretmen sayısı 9, personel sayısı 3 ve öğrenci sayısı 106'dır.

ULAŞIM

Şarkikaraağaç ilçesi Isparta il merkezine 120 kilometre, Konya il merkezine 157 kilometre uzaklıktadır. İlçenin köy ve kasabalarına rahatlıkla ulaşım imkanı mevcuttur. Ulaşım yapılamayan belde yoktur. Şarkîkaraağac’a bağlı kasaba ve köyler ilçe merkezine oldukça yakındır. En yakın beldelere; Çiçekpınar (5 km), Beyköy (5 km), en uzak belde ise, Gedikli Köyü (30 km)'dir.

EKONOMİK DURUM

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Halıcılık, tarım ve hayvancılıkla uğraşan kesimlerin başka bir çalışma konusu ve gelir kaynağıdır. Son zamanlarda sulu ziraata önem verilmesiyle üretim artmıştır. Devlet Su İşleri tarafından yürütülen, Şarkikaraağaç Sulama Projesi 1986 yılında başlamış ve tamamlanmak üzeredir. Bu proje ile Beyşehir Gölü'nden alınan su ile 13.783 hektar alanın sulanması planlanmıştır. Isparta ilinde devam eden en büyük sulama projesidir. Ayrıca, Örenköy, Çarıksaraylar ve Köprüköy'de gölet çalışmaları devam etmektedir. İlçede mera hayvancılığında azalarak ahır hayvancılığında büyük bir artış olmuştur. Süt inekçiliği oldukça yaygındır. Buna bağlı olarak süt pazarlama ve mandıra gibi faaliyetlerde artış göstermiştir. İlçe merkezinde 3, Salur Köyünde 1 olmak üzere 4 mandıra halen faaliyet göstermektedir. Sulama projesinin tamamlanmasıyla ilçe tarımda önemli gelişmeler sağlanacaktır. Meyve, sebze ve şeker pancarı üretiminde olacak artışlar için planlama çalışmaları yapılmaktadır.

VETERİNER SAĞLIK MESLEK LİSESİ

Veteriner Hekimlere yardımcı ara insan gücü yetiştirmek için ilçede, 1974-1975 öğretim yılında "Hayvan Sağlığı Memurları Meslek Lisesi" adı altında bir meslek lisesi açılmıştır. Üç yıl amacı doğrultusunda eğitim yaptıktan sonra 1978 yılında El Sanatları Eğitim merkezi olmuş ve öğrenciler başka okullara nakledilmiştir. 1983-1984 öğretim yılında yeniden ilk açıldığı şekle dönüşmüş, 1991 yılında da adı "Veteriner Sağlık Meslek Lisesi" adını almıştır. 37 dekar alanda 25 görevli ve 115 öğrenci ile eğitim ve öğretime devam etmektedir. Kuruluşundan bugüne kadar 300 mezun vermiştir.

BARİT MADENİ

Şarkikaraağaç ilçesinde barit Madeni bulunmaktadır. Özel bir şirket olan Başer Maden Sanayi, Barit madenini işletmektedir. İlçede taş ve kum ocağı, Un Fabrikası, Çivi Fabrikası gibi orta ölçekli işletmeler vardır.

TURİZM

Geçmiş medeniyetlere ait çok sayıda höyük bulunması, Anabura Antik Kentinin olması, doğal güzellikler bakımından Kızıldağ Milli Parkının ve Beyşehir Gölünün bir bölümünün ilçe sınırları içinde bulunuşu ilçeye turizm yönünden önemlilik sağlamaktadır. Ayrıca ilçenin önemli bir yol güzergahında bulunuşuyla ulaşım kolaylığı da ayrı bir avantajdır.

KIZILDAĞ MİLLİ PARKI

İlçenin güneyinde 1840 rakımlı büyük sivri bir tepeden başlayarak 1180 rakıma kadar inmektedir. İlçeye 8 kilometre uzaklıktadır. 631 hektarlık bir sahadadır. Kızıldağ Milli Parkının 4 kilometre güneyinde Beyşehir Gölü bulunmakta olup, gölden esen güney rüzgarları Bebik vadisiyle Yertutan mevkiinden geçerek Milli Parka ulaşmaktadır. Sedir ormanlarıyla yoğunlaşan bol oksijenli temiz hava Milli Parkın özelliğidir. Milli Parkta dağ evleri ve kamp sahaları bulunmaktadır. Kızıldağ'ın havasının çeşitli göğüs hastalıklarına iyi geldiği göz önüne alınarak 1986 yılında 100 yataklı bir Göğüs hastalıkları Hastahanesi temeli atılmış olup inşaatı devam etmektedir. ,

BEYŞEHİR GÖLÜ

Bir bölümü ilçe sınırları içerisinde kalır. İlçe merkezine uzaklığı 20 kilometredir. Göl kenarında dinlenmek için tesisler vardır. Gölde, Sazan, Levrek gibi balık türleri; Yaban Ördeği, Karabatak, Sülükçün, Meke gibi kuş türleri bulunmaktadır. Kontrollü avlanma yapılmaktadır.

ARAK MAĞARASI

İlçe ile Fele Pınarı arasında, ilçe merkezine 4,5 kilometre mesafededir. Konya karayoluna 2.7 kilometre uzaklıkta olup, Kara Tepenin eteklerinde yer alır. Giriş kapısı oldukça dardır. Mağaraya girildikten sonra 11 metre kadar dar yol devam eder. Daha sonra sağa doğru bir genişleme başlar ve asırlardır. oluşan sarkıt-dikitler göze çarpar. Mağaranın temiz havası ziyaretçileri ürpertir. Yarasaların barınağı olan bu bölümden sonra sağa doğru sütunlar arasında 13 metre daha gidilir. Sonra birden 5 metre kadar aşağıya inilir ve 11 metrelik bir çukurla karşılaşılır. Daha ileri gidilememiş olup Mağaracılık Sporu ile uğraşanların ilgisini beklemektedir. Mağara önü ilçenin güzel piknik yerlerinden birisi olup, bol sulu pınarı ve söğüt ağaçları vardır. İlçede halkın geleneksel piknik yerleri ve suları sürekli akan pınarlar vardır. Bunlardan en güzelleri, Çarıksaraylar, Pınarbaşı, Fele Pınarı ve Arak İçmesidir. Şarkikaraağaç ilçesinde, araştırılmış mağaralardan Öşekçi ve Göllü mağaraları yer alır.