GELENDOST

DOĞAL YAPI

Gelendost, Isparta il merkezinin kuzeyinde, Eğirdir Gölü'nün 10 kilometre içerisinde kurulmuş 624 kilometrekare yüzölçümlü küçük bir ilçedir.

Deniz seviyesinden 940 metre yükseklikte olan ilçede belli bir akarsu yoktur. Akdeniz iklimi ile karasal iklim arasında geçit teşkil eden bir iklime sahiptir.

İlçede Ormanlar yok denecek kadar azdır. Bitki örtüsü Pırnal ve Çalılıklardan ibarettir.

TARİH

Gelendost ilçesi, ilkçağlardan beri, Pisidya Ülkesi adı verilen Göller Bölgesinin en eski kültür merkezlerinden biridir. M.Ö.3500 yıllarında "Mirya veya Miryo" adı ile Hitit'lerin bir kolu olan Anamurla (Anamilli) Miryalılar tarafından kurulmuştur.

M.Ö. 547 yıllarında bu topraklar Pisidyalıları yenen Perslerin egemenliği altına girmiştir.

Kumandanlı Boğazında 17 Eylül 1176'da yapılan bir kısmı da Gelendost ovasında geçen Myriokafalon Savaşı'nı Türklerin kazanması ile Selçuklu topraklarına katılmıştır. Gelendost daha sonra Hamidoğulları Beyliğinin egemenliği altına girmiştir.

Gelendost tarih boyunca Ablada, Sabinae, Myrio, Miryona, Miryo, Myriokafalon, Kalanda, Gelindi, Geledikos, Gelende-Abad,_Gelendoz adlarıyla anılmıştır.

Afşar, 1478-1051 döneminde nahiye, 1522'deki tahrir kaydında kaza, 1568 tarihli tahrir kaydında kaza, Katip Çelebi'nin "Cihannüma" sında kaza olarak gösterilmiştir.

16. yüzyılda Afşar nahiyesine bağlı olan Gelendost, Cumhuriyet döneminde 1930 yılında Afşar'ın yerine nahiye olmuştur.

Daha sonra 6 Mart 1954 tarih ve 6324 sayılı kanunla da ilçe olmuştur.

MYRİOKEFALON ZAFERİ (GELENDOST ZAFERİ)

1071'de Malazgirt Zaferi ile Türklere Anadolu Kapıları açılmış, 1176'da kazanılan Miryokefolon Zaferi ile de Anadolu ebedi Türk yurdu olmuştur.

ll. Kılıç Arslan'ın Bizans ordularına karşı kazandığı bu zaferin yeri Gelendost çevresi olarak belirlenmiş ve her yıl 17 Eylül tarihinde Gelendost Zaferi olarak kutlanmaktadır. Yapılan araştırma sonuçları "Gelendost Zaferi Kutlama Komitesi" tarafından yayınlanarak tarihçilerin dikkatine sunulmuştur: "Yediyüzbin kişilik bir kuvvetle 1176 yılının 28 Ağustos günü Türk sınırındaki Bolvadin ve Çay'a giren Bizans ordusu Çay ilçesi yakınındaki Karacaören köyü yerindeki Holmi Kalesi'nde harp meclisini kurdu.

İngiltere Kralı ll. Henri'nin İzmir'e gönderdiği Haçlı Saray birlikleri, İzmir, Aydın, Denizli, Honoz yolu ile Dinar (Apamea) ve Uluborlu'ya saldıran kuvvetler ikinci bir cephe açarken meşhur Karaaslan Ovası Savaşında bütün İslam gazileri şehit düstüler.

Meşhur Eber Gölü ve Akşehir Savaşından netice alamayan Bizans orduları Akbel (Yarıkkaya), Düzbel, Akşehir-Yalvaç yolu, Yellibel (Gavurlar Uçtu) Beli, Akşehir-Örkenez (Bağkonak) yolu ile (Yanık Antakya) Yalvaç Ovasına doldular. Hoyran Akçaşarı denilen köyün önündeki su kaynağının başındaki Homataya kurulan Bizans karargahı Senirkent (Tolbeyli), Kırbaşlar (Tolata), Kumdanlı (Tolmara) üstünden Yalvaç'a giden haçlı kuvvetleri ile takviye olurken, Bizans ordusu içinde gelen Tonguzlu Yalvaç beyli kuvvetleri, Romanyalı Umamış Türkleri isyan ederek Akçaşardaki Homalıların kurduğu Homata karargahını bastılar.

Ne yapacağını şaşıran Bizans İmmparatoru Manuel, ordusuna Miryo (Gelendost) Ovasına gir emrini verdi.

Türkler Gelendost Ovasında 17 Eylül 1176 günü kati zafere ulaşarak Anadolu'nun tapusunu aldı.

Gelendost Beleldiyesi öncülüğünde bölge hakkında yapılan tarihi araştırmalarla şu sonuçlar elde edilmiş ve tarihçilerin dikkatine sunulmuştur.

Selçuklu Sultanı Mesut zamanında 1116 yılında Selçuklu Türkleri tarafından fethedilen Myrio Kalesine "Gelende" adı verilmiştir. Anadolu Selçukluları zamanında Dosteli Sancağının merkezi olmuş ve Osmanlı Sultanı Fatih Sultan Mehmet zamanında "Gelendost" adı verilmiştir.

17 Eylül 1176'da Gelendost Zaferi ile sonuçlanan savaş, 16 Eylül'de Gelendost Myrio ovasında Selçuklu Sultanı ll. Kılıçarslan ile Bizans İmparatoru Manuel Kommenos arasında başlamıştır. Bu zaferin anıtı olarak kalan Miryo Aslan'ın Gelendost İlçesinde 17 Eylül parkında bulunmaktadır.

İlçede bulunan tarihi yerlerle ilgili olarak da aşağıdaki bilgiler verilmiştir:

1.  
   1. Şehirler Ovası Savaş Alanı: Bağıllı Kasabası hassa askerlerinin aşlattı Kirilloman savaş alanıdır. Miryo Kalesi bu beldeye 5-6 kilometre uzaklıktadır. Burası zaferden sonra Kaplanga adını almıştır.
   2. Tozuğan Şehitliği Alanı: Şehitler tepesinden Miryo Kalesi'ne kadar uzanan Tozuğan Ovası savaşın şiddetlendiği yerdir. Buralarda; Çimli gazi, Emirgazi, Sümbüloğlu Bağı içinde Sümbül Gazi, İshakağa Bağı içinde İslambey, Hasan Hüseyin bağı içinde Erbaş Gazit, Körkuyu dibinde Kara Gazi, Yakaköy Korusu içinde Şeyh Ahmet gazi, Yaka Kasabası içinde Emir Sayılı isimli askerlerin türbe ve mezarları vardır.
   3. Korudağı (Kazıkbağları) Şehitliği: Kahramanlar Ovası adıyla anılmaktadır. Miryokafalon Savaşında şehit olan Güldede (Güllü Gazi)ve Gülüm Eremleri mezarları Afşar köyü korusu ve Yenice Köyünde bulunmaktadır.

KÜLTÜR VARLIKLARI

İlçe merkezinde, biri Osmanlı mimari tarzında yapılmış, diğeri ise Selçuklu mimari özelliklerini taşıyan iki tarihi cami bulunmaktadır. Aşağı mahallede bulunan Selçuklulardan kalma camiye "Atik Camii" denilmektedir. Camiler muhtelif zamanlarda tamirat ve tadilat görerek günümüze kadar ulaşmıştır.

Ayrıca, ilçeye bağlı Afşar köyünde Selçuklulardan kalma bir cami bulunmaktadır. Bu caminin içi kaba ağaç süslemesi ile süslenmiştir. Tavan kısmı ve yan tarafları ise şekillendirilmiştir.

AFŞAR KÖPRÜSÜ Gelendost ilçesi Afşar köyündedir. Selçuklu dönemine aittir. Blok taşlardan yapılmıştır.

ERTOKUŞ KERVANSARAYI Yeşilköy sınırları içerisinde Eğirdir Gölü kenarındadır. Kudret hanı veya Gelendost hanı adları ile de bilinir. Avlu ve kapalı mekandan oluşmuştur. 21x54 metre ölçülerindedir. Dış duvarları kale duvarları gibidir. Kapalı mekan üzeri tonozla örtülüdür. Avlunun yan kemerinde odalar vardır. Kapalı mekan girişi kapısının üzerinde bir kitabe vardır. Kitabeye göre kervansaray, 1223 yılında Mübarüziddin Ertokuş tarafından yapılmıştır. Kitabesinde: "Es Sulta-i Ammere-hu fi Rabi-l alemi-l alem-i Mübarüziddin Ertokuş sene işrin sitte miete 620" ifadesi yer alır. Türkçesi: Sultana mensup mücahid ülemadan Mübareziddin Ertokuş 620 yılında iş bu misafirhaneyi Allah rızası için inşa etmiştir.

İDARİ YAPI VE NÜFUS

Afşar Nahiyesi 1478'de Şeyh Mukbil ve Firdevsoğlu isimli iki mahalleden oluşuyordu. Ancak 19. yüzyıl ortalarında 50-60 hanelik bir köy olarak görülmektedir. Gelendost; Afşar Nahiyesine bağlı bir köy iken 1930 yılında Nahiye olmuş, Afşar ise bir köy olarak Gelendost'a bağlanmıştır. 1954 yılında da çıkarılan kanunla ilçe statüsü verilmiştir. Gelendost ilçe sınırları içerisinde 14 yerleşim birimi bulunmaktadır. Bunların ilçe merkezi, Bağıllı ve Yaka Kasabaları olmak üzere üçünde belediye teşkilatı bulunmaktadır. Diğer 11 yerleşim birimi ise köy konumundadır. 1990 nüfus sayımına göre ilçe nüfusu 22.827'dir. Bu nüfusun 7.336'sı ilçe merkezinde 4946'sı kasabalarda ve geri kalan 10.545'i ise köylerde yaşamaktadır. Yerleşim birimleri genel olarak ova ve yamaçlara kurulmuştur.

MAHALLİ İDARELER Gelendost ilçesinde, ilçe merkezi ile birlikte üç belediye teşkilatı vardır. Belediye Teşkilatı bulunan beldeler, Bağıllı ve Yaka Kasabalarıdır.

GELENDOST BELEDİYESİ Belediye teşkilatı 1951 yılında kurulmuştur. İlçenin alt yapı yatırımlarına son yıllarda önem verilmiş, içme suyu sorunu geleceğe yönelik çözümlenmiş ve kanalizasyon sisteminin büyük bölümü tamamlanmıştır. İlçede Küçük Sanayi Sitesi ile belediyeye ait soğuk hava tesislerinin temeli atılmıştır. Belediyenin makina parkı yeterli düzeyde olup, modern iş hanı ve hizmet binasına kavuşmuştur.

BAĞILLI BELEDİYESİ Belediye teşkilatı 1967 yılında kuruldu. Alt yapı olarak içme suyunun tamamı, kanalizasyonun bir bölümü yapılmıştır. Belediyeye ait hizmet binası, 30 adet dükkan, 5 adet lojman, 1 adet değirmen ve sellektör binası, belediye park ve gazinosu, ekmek fırını ve yeterli araç parkı mevcuttur.

YAKA BELEDİYESİ Belediye Teşkilatı 1975 yılında kurulmuştur. İçme suyu başta olmak üzere alt yapı tesisleri tamamlanmıştır. Belediyeye ait 4 katlı hizmet binası, 12 bin ekmek kapasiteli modern fırın, 7 lojman, 12 dükkan, düğün salonu, spor sahası, belediye kahvehanesi ve çocuk parkı mevcuttur. Belediye Teşkilatı 1975 yılında kurulmuştur. İçme suyu başta olmak üzere alt yapı tesisleri tamamlanmıştır. Belediyeye ait 4 katlı hizmet binası, 12 bin ekmek kapasiteli modern fırın, 7 lojman, 12 dükkan, düğün salonu, spor sahası, belediye kahvehanesi ve çocuk parkı mevcuttur.

EĞİTİM KÜLTÜR

Cumhuriyet döneminde ilçede eğitim ve öğretim hizmetlerine büyük önem verilmiştir.İlçe genelinde 9 ilkokul ve 9 ilköğretim okulu vardır. Bu okullarda ilköğretim çağında 2618 öğrenci öğrenim görmekte, 140 öğretmen, 2 memur ve 18 hizmetli görev yapmaktadır. Gelendost ilçesinde son üç yılda başlanmış ve yapımı tamamlanmış 6 ilköğretim okulu vardır. Her biri 21 derslikli olan bu yeni ilköğretim okulları, ilçe merkezi, Çaltı, Yenice, Balcı, Yeşilköy ve Yaka'da çocuklara eğitim ve öğretim hizmeti vermektedir. İlköğretim okullarının hayli fazla olduğu ilçede ayrıca, Bağıllı, Madenli ve Afşar'da da ilöğretim okulları vardır. Orta öğretim kurumları ilçe merkezinde olup,1 Lise, 1 Ticaret Meslek Lisesi, 1 İmam Hatip Lisesi bulunmaktadır. Bu okullarda 440 öğrenci öğrenim görmekte; 36 öğretmen, 10 hizmetli görev yapmaktadır. Halk Eğitimi Müdürlüğü halkın isteği doğrultusunda ihtiyaç duyulan kursları açmaktadır. İlçe merkezinde 1962 yılında kurulan Hüseyin Avni Paşa Kütüphanesinde 12 bin eser bulunmaktadır. İki katlı yeni bir binada hizmet vermektedir. Ayrıca, Yaka kasabasında 1993 yılında faaliyete geçmiş olan ve Bağıllı Kasabasında yeni faaliyete geçen iki kütüphane vardır.

SAĞLIK HİZMETLERİ

Gelendost ilçesi sağlık kuruluşları yönünden zengin olan bir ilçedir. Bir hastahane, 5 sağlık ocağı ve 7 sağlık evi vardır. Gelendost Devlet Hastanesi 25 kadro yataklı olup, 15 serili yatağı bulunmaktadır. 1994 yılında hastahanenin polikliniklerinde 8 bin beşyüz hasta muayene edilmiş, servislerde yatan hasta sayısı da 250'dir. Bünyesinde 3 doktor, 9 hemşire, 3 röntgen ve laboratuvar görevlisi vardır. Gelendost Merkez Sağlık Ocağı ve bağlı Afşar Sağlık Evi; Bağıllı Sağlık Ocağı ve bağlı Madenli ve Balcı Sağlık Evleri, Yeşilköy Sağlık Ocağı ve bağlı Hacılar, Esinyurt Sağlık Evleri, Köke Sağlık Ocağı ve Bağlı Çaltı ve Akdağ sağlık Evleri ve Yaka Sağlık Ocağı ilçeye yaygın sağlık hizmeti sunmaktadır.

ULAŞIM

Gelendost ilçe merkezi Isparta-Konya karayolu üzerindedir. Isparta merkezine uzaklığı 80 kilometredir._İlçeye bağlı köy ve kasabalara ulaşım imkanı mevcuttur.

EKONOMİK DURUM

İlçe halkının genel geçim kaynağı tarımdır. Tarım alanları ilçe yüzölçümünün % 79.75'ini teşkil etmektedir. Elmacılık ilçe halkının gelirleri içerisinde önemli bir paya sahiptir. Yılda ortalama 75 bin ton elma rekoltesine ulaşılır. Halkın yüzde 99'u elmacılıkla iştigal etmektedir. Mevcut elma bahçeleri her yıl genişlemekte yılda yaklaşık 20 bin elma fidanı dikilmektedir. Gelendost 2. kademede, Çatlı ve Tokmacık sulama projeleri tamamlandığında elma rekoltesi daha da yükselecektir. Hayvancılık ise fazla gelişmiş durumda değildir. Son yıllarda kültür ırkı hayvanlara rağbet edilmiştir. Tarımın yanı sıra ilçe merkezinde küçük çapta onarım ve tamir işleriyli uğraşan esnaf bulunmaktadır. Evlerde dokunan halıcılık ilçede yaygındır. İlçemizde kurulu kamuya ait bir adet 11 bin tonluk soğuk hava deposu bulunmaktadır. Ayrıca özel işletmelere ait 7 bin tonluk soğuk hava deposu vardır. Bir adet de özel işletmeye ait Un Fabrikası vardır. İlçe merkezinde 3 banka şubesi ve 10 kooperatif faaliyet göstermektedir.

TURİZM

GELENDOST ZAFERİ KUTLAMALARI

İlçede, 17 Eylül Gelendost Zaferi yıldönümü şenlik ve festival olarak kutlanır. Törenlerde, Gelendost Zaferi'nin resmi kutlamaları ardından ilçede üretilen elmalar arasında kalite yarışması düzenlenir. Çeşitli şenlik ve gösterilere yer verilir.