ISPARTA 

Merkez İlçe

Tarihçe

Isparta Merkez ilçe olarak eski ve tarihi bir kenttir. Kentin en az 4 bin hatta 5-6 bin yıllık bir tarihi olduğu tahmin edilmektedir. Burada Hititlerin, Frigyalıların, Lidyalıların, İranlıların, Makedonyalıların (Yunanlıların), Romalıların (Bizans), Arapların, Haçlıların, Selçukluların, Hamitoğullarının, Osmanlıların zaman akışı içinde hükümran oldukları bilinmektedir. Miladın başlangıcında (Baris) adını taşıyan bu günkü Isparta’nın da içinde bulunduğu PİSİDİA Bölgesi uzun süre Romalıların da egemenliği altında bulunmuştur. Romalılar döneminde Hıristiyanlığın dini merkezi Isparta’dır. Bulgulara göre Romalılar Isparta’da 12 çeşit para çıkarmıştır. Isparta 1204 yılında Selçuklu Hükümdarı 3. Kılıç Arslan tarafından Bizans egemenliğinden alınmış 8 asra yakın bir zamandır Türklerin toprağı olmuştur. Anadolu Beylikleri döneminde Isparta 1300 yılında Hamitoğulları Beyliğinin merkezi olmuş, 1390 yılında da Osmanlı Devletinin Sancağı olmuştur. Isparta Cumhuriyetin ilanı ile birlikte 1923 yılında vilayet olmuştur. Isparta Adının Kaynağı; Isparta adının Hititçe ya da Lidya dilinden gelme “Baride” kelimesinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Bu kelimenin başına Anadolu’ya gelen Yunan göçmenlerinin “Eis” takısını ekleyerek “Isbarıda” dedikleri sonradan Türkler tarafından “Isparta” şeklinde kullanıldığı görüşüne bilim adamları katılmaktadır.

Tarihi ve Kültürel Değerler;

Baris Antik Kenti; Merkez ilçede, şimdiki Karaağaç Mahallesinin bulunduğu yerde Baris Antik kentinin bulunduğu söylenmektedir. Bu yörede yapılan bazı temel kazılarında çıkan eserler arasında M.Ö. 3.yy a ait sikkeler bulunmaktadır. Barisin Helenistik çağdan itibaren Roma Dönemi sonuna kadar sikke basan bir kent olduğu bilinmektedir. Antik kentin Gölcük Gölünün taşması sonucu toprak altında kaldığı sanılmaktadır. Minassos Antik Kenti; Kent hakkında kesin bir bilgi yoktur. Ancak Minasın denilen Minas Çayı civarında olduğu sanılmaktadır. İçme suyu ile ünlü Minassos tan Bayatta bulunan Sidera Antik Kentine su götürüldüğü su kanalı kalıntılarından anlaşılmaktadır. Minasın mevkiinde kentin duvar kalıntıları, Roma dönemine tarihlendirilen seramik parçaları vardır. Sikkelerde Minassos ve Adrana yazılarına rastlanmıştır. Kapıkaya Antik Kenti; Merkez Güneyce Köyünde Kapı Kaya mevkiinde kalıntılar üzerinde kesin bir yazıt olmamakla birlikte şehrin Hellenistik dönemden kaldığı kesindir. Şehirden bazı duvar kalıntıları ile mimari bloklar görülmektedir. Aliköy Höyük; Isparta’nın 8 Km batısında Harımarkası mevkiindedir. 150x100 m. Boyutlarında 7 m. Yüksekliğindedir. Höyükte ilk tunç çağı ve kalkolitik çağ yerleşmesi vardır. Kanlı Höyük; Isparta’nın 7 Km. doğusunda Isparta-Eğirdir asfaltının 25 m. güneyindedir. 15x25m. Boyutlarında, yüksekliği 2m. Kadardır. Erken ve geç Kalkolitik ile ilk tunç çağı yerleşmesi mevcuttur.

Kutlubey Camii (Ulu Camii); Kutlubey Camii, I. Murat zamanında Hamid iline tayin olan Kutlubey tarafından yaptırılmıştır. Bir çok kez tamir ve eklemelerle orijinalliği oldukça kaybolmuştur. Vakfiyesindeki kayıtlara göre M.S. 1488(H.884) tarihinde yaptırılmış olduğu anlaşılmaktadır.

Firdevs Paşa Camii (Mimar Sinan Camii); Isparta Valisi Firdevs Bey tarafından 1561 yılında Mimar Sinan stilinde inşa ettirilmiştir. 5 kubbeli son cemaat mahalli geniş merkezi kubbesi dikkati çeker. Sütun başlıklarıyla kemer ve kubbelerinde devrinin mimari özelliklerini görmek mümkündür.

Hızırbey Camii; Keçeci Mahallesinde bulunan camii Isparta’da hüküm süren Hamidoğullarından Dündar Beyin kardeşi Hızırbey tarafından 1312 yılında yaptırılmıştır.

İplik Camii (Hacı Abdi Camii). Halk arasında İplikçi Camii diye anılan bu yapı 1554 yılında Ispartalı zenginlerden Hacı Abdi Ağa tarafından yaptırılmıştır. Sadrazam Halil Hamit Paşa tarafından 1781 yılında genişletilmiştir.

Kavaklı Camii; 1782 yılında Abdi Paşanın yardımı ile o zamanki Isparta Valisi tarafından yaptırılmıştır. Bu cami içindeki bitkisel dekorlu Kütahya çinileri ile dikkati çeker.

Pir efendi Sultan (Piri Mehmet Halife) Türbesi; Isparta’nın Namazgah yöresinde, şimdiki Halı Sarayı-Sümerbank karşısındaki yerde bulunan türbe yerinden kaldırılıp eski mezarlığa nakledilmiş özel türbe yaptırılarak gömülmüştür. Hakkında pek çok rivayet bulunan Pirefendi Sultan 1554 senesinde vefat etmiştir.

Halife Sultan Türbesi; Şehrin dışında türbesi olan Halife Sultan Feraiz Şarihi (Miras Payları açıklayıcısı) olarak ün yapmıştır. Seydi Halifedir Kerametler gösterdiği söylenmektedir. Şeyh Alaaddin Efendi Türbesi (Aldan Efendi-Aldan Dede); Isparta’nın Gülcü mahallesinde “Binti Emir Kabristanı” içinde bulunur. Erdebili tarikatından Seydi Halifenin halefidir. Gökveli Sultan Türbesi (Şeyh Recep); Harabizade veya Çukurcuzade Medrese diye anılan, Abdi Paşa (Kavaklı) Camii bitişiğindeki Medrese içinde gömülü olan Gökveli Sultan veya Şeyh Sultan veya Şeyh Recep Efendi, İslâmlığın Anadolu’ya yayılmaya başladığı sıralarda Horasandan gelmiştir. Bir çok kerametleri olduğu söylenir.

Hace-i Sultan (Abdülkadir Geylani); Isparta’nın Hisarefendi Mahallesinde, delikli taş yanında “Uyaoğlu Tekkesi” adı ile anılan yerdir.

Sıtma Dedesi Türbesi; Pirimehmet Halifenin Darüşifası civarında sokak içinde bulunmaktadır.

Hızır abdal Sultan Türbesi; Tekke Mahallesinde ve kendi adıyla anılan yerde gömülüdür. Yılankıran Çeşmesi; İl Merkezindeki tek Selçuklu eseri olup İsa oğlu Muhammet isminde bir hayırsever tarafından 1135 yılında yaptırılmıştır. Arapça ve Farsça kitabesi Isparta Müzesinde sergilenmektedir

.

Karbuz Çeşmesi; Halil Hamit Paşa tarafından 1768 yılında yaptırılmıştır. Mimar Sinan Camisi kapısındaki yerinden bugünkü yerine nakledilmiştir.

Keçeci Hamamı; Isparta’da hüküm süren Hamitoğullarından Dündar Beyin kardeşi Hızır Bey tarafından Keçeci Mahallesinde 1284 yılında yaptırılmıştır.

Yeni Hamam; İplik Camiinin sol tarafındadır. 1691 tarihinde Yeniçeri Ağalarından Savlı Dalboyunoğlu Ahmet tarafından yaptırılmıştır.

Isparta Müzesi: Müze 8 Mart 1985 tarihinde hizmete açılmış olup etnografik ağır basan bir müzedir. Müzede 4 teşhir salonu vardır. 1.salonda yörenin arkeolojik eserleri ve sikkeler, 2.salonda etnografik malzemeler, 3.salonda Yörük malzemeleri, 4.salonda halılar bulunmaktadır.

Halil Hamit Paşa İl Halk Kütüphanesi; Sadrazam Halil Hamit Paşa tarafından 1783 yılında Hacı Abdi Camisine ilave olarak kurulmuştur. Yeni binasına 1969 yılında taşınmıştır. 3 okuma salonu 1 kitap deposu vardır, ayrıca 1 de gezici kütüphaneye sahiptir. 1996 yılı sonu itibariyle 41554 adet kitap kolleksiyonu mevcuttur.

Eski Isparta Evleri(Damgacı Sokak); Merkez ilçede sivil mimarlık örneği olarak 58 tescilli konut vardır. Bunlar 19.yy.mimarı tarzında yapılmış iki katlı kargir yapılardır. Bu binalarda, ortada bir salon yanlarda odalar bulunmaktadır. Tavanlar ahşaptır. Duvarlar bağdadi tarzda yapılmış, çatılar ahşap ve alaturka kiremitle kaplıdır.

Firdevs Bey Bedesteni; Firdevs Bey Camiine gelir sağlamak için Mutasarrıf Vali Firdevs Bey tarafından 1561 yılında yaptırılmıştır. Bedestenin kuzey-güney doğrultusunda iki kapısı vardır. Bedesten bugün kapalı çarşı olarak kullanılmaktadır.

Doğal Değerler

Gölcük Gölü(Tabiat Parkı); Merkez ilçenin güneybatısındaki Hisarptepe de yer alan ve çevresi yeni yetiştirilmiş ağaçlarla kaplı bir krater gölü olan Gölcük ile 12 Km. uzaklıktadır. Asfalt bir yolla ulaşım olanağı bulunur. Gölün etrafı 150-300 m.yi bulan volkanik küllü tepelerle çevrilidir. Daireyi andıran gölün çapı 1500m. Derinliğinde yer yer 32 metreyi bulur. Göl kıyısında piknik için tüm altyapı tesisleri mevcuttur. Bir de gazino binası bulunmaktadır.

Ayazmana Mesireliği; Ayazmana mesire yeri Merkez ilçenin 2 Km. güneydoğusunda olup ilçeye asfalt bir yolla bağlıdır. Soğuk suları ile ünlü olan dinlenme yeri kestane ağaçlarıyla kaplıdır. Piknik için tüm altyapı düzenlemeleri yapılmıştır.

Milas Mesireliği; Merkez ilçeye 10 Km.lik bir asfalt yolla bağlı olan mesirelik soğuk suları ve doğal güzellikleri ile ünlüdür. Mesire yerinde tüm altyapılar, bir de havuz bulunmaktadır.

Kirazlıdere Mesireliği;, Hisartepe yamaçlarında, Isparta’yı kuşbakışı gören, etrafı bağ ve bahçelerle kaplı ve birde gazinosu bulunan bir dinlenme yeridir. Özellikle yaz aylarında seyir ve serinlik bakımından oldukça rahatlatıcı bir konuma sahiptir.

Davras Dağı Kış Sporları Turizm Merkezi; 17.02.1995 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararıyla Turizm Merkezi ilan edilen bu yerin yol, su, elektrik gibi altyapı çalışmaları tamamlanmış, bir de mülkiyeti il özel idaresine ait Kayakevi yapılmıştır. Mekanik tesislerinde 1997 yıllında tamamlanması beklenen turizm merkezinin kayak sporunun her türlüsünü yapmaya olanak sağlayan fiziki yapısıyla büyük bir kayak merkezi olmaya adaydır.